Będzie 30 mld na walkę ze smogiem. Ale przełomem byłoby coś innego

Kwota 25-30 mld zł na termomodernizację budynków w ciągu dekady brzmi imponująco. Samorządy też dofinansowują wymianę starych pieców węglowych. To działania potrzebne, ale czy wystarczająco skuteczne? Przełomem w walce ze smogiem byłby obowiązek podłączania budynków do sieci ciepłowniczej lub gazowej.

Ocieplony dom zużywa około 50 proc. mniej energii cieplnej do ogrzewania. To w skali kraju duży potencjał energetycznej (a więc i emisyjnej) efektywności; nie dziwi więc determinacja rządu, który od tej strony chce mierzyć się z problemem smogu.
- Przeznaczymy na termomodernizację 25-30 mld zł w ciągu 10 lat. To bezprecedensowa kwota, która przyczyni się do poprawy jakości powietrza - zapowiada Mateusz Morawiecki. - Chcemy konsekwentnie dążyć do poprawy jakości powietrza. Cieszę się, że robimy to w porozumieniu z różnymi środowiskami i organizacjami społecznymi. Zależy nam, by z mapy Polski zniknęły miejsca pokazywane jako najbardziej zanieczyszczone miasta w Europie .
Walka ze smogiem ma być prowadzona przez cały rok. Termomodernizacja z pewnością pozwoli na ograniczenie smogu i niskiej emisji, ale na pewno nie zlikwiduje tych zjawisk. Budynek poddany termomodernizacji nadal trzeba będzie ogrzewać.

Nawet jeżeli termomodernizację połączymy z wymianą pieca i zamontujemy nowy, to niska emisja nie zniknie, choć z pewnością zostanie ograniczona. Skutecznym sposobem na ograniczenie smogu i niskiej emisji jest podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej lub gazowej.

- Dotychczasowe sposoby walki z zanieczyszczeniem powietrza nie przyniosły radykalnej zmiany. W ciągu ostatniej dekady obserwowaliśmy skok ekstremalnych stężeń w latach 2010-2012, po czym zanieczyszczenie zaczęło w większości przypadków spadać. Trudno jednoznacznie powiedzieć, czy ten trend się utrzyma - komentuje Marcin Roszkowski, prezes Instytutu Jagiellońskiego.

Wykorzystać sieć

Z wyliczeń Urzędu Regulacji Energetyki (URE) wynika, że w 2016 r. długość sieci ciepłowniczych w całym kraju wyniosła 20 745 kilometrów, podczas gdy w roku 2015 było to 20 456 km. Podobne przyrosty odnotowano w latach wcześniejszych. Rozwój sieci ciepłowniczych nie jest więc spektakularnie szybki i znaczący.

- Nie ma dziś skuteczniejszego sposobu na walkę ze smogiem niż przyłączanie kolejnych domów do sieci ciepłowniczej, a tym samym eliminacją źródeł niskiej emisji. Jednocześnie technologie proekologiczne są

technologiami zwiększającymi wydajność i efektywność, a tym samym pozwalają na rozwój firmy - przekonuje Jacek Boroń, prezes Węglokoks Energia.

Ciepłownictwo jest jednak wciąż niewykorzystaną możliwością redukcji smogu.

- Walka ze smogiem powinna opierać się na rozwoju ciepła systemowego i likwidacji starych pieców węglowych, a wprowadzenie długofalowego wsparcia dla ciepłownictwa z pewnością wpłynie pozytywnie na jego rozwój i poprawi jakość powietrza, którym oddychamy - mówi Krzysztof Smołka, wicedyrektor w dziale doradztwa finansowego Deloitte.

W praktyce bywa z tym różnie. W wielu miastach przedsiębiorstwa ciepłownicze rozbudowują sieci, jednak wielu właścicieli mieszkań i budynków nie chce się do nich podłączać.

- W centrum Sosnowca modernizowany jest główny deptak i wraz z nim kładziona jest nitka ciepłownicza, ale chyba tylko jedna czwarta właścicieli nieruchomości zgłosiła chęć podłączenia do sieci - mówi Arkadiusz Chęciński, prezydent Sosnowca, którego zdaniem powinien istnieć obowiązek podłączania budynków do sieci ciepłowniczej lub gazowej.

- Jeśli chcemy walczyć ze smogiem i niską emisją, musimy przymuszać mieszkańców do korzystania z sieci gazowej i sieci ciepłowniczej. Taki wariant trzeba jednak połączyć ze wsparciem i możliwością dopłat dla mieszkańców, ponieważ to są ogromne koszty - dodaje Arkadiusz Chęciński.

Po wprowadzeniu wspomnianego obowiązku musiałby zostać uwzględniony okres przejściowy, by dać mieszkańcom czas na połączenie sił, przystosowanie się do nowych wymagań; wielu z nich obawia się także wysokich ciepła.

- Cena ciepła musi być konkurencyjna. Działamy na wolnym rynku i na pewno podmioty, które będą wytwarzać ciepło, muszą to wziąć pod uwagę. Z punktu widzenia mieszkańca cena jest na pewno najważniejszym elementem tej układanki - podkreśla Piotr Kuczera, prezydent Rybnika.

Za drogie ciepło

Większość firm ciepłowniczych na swój koszt podłącza budynek do sieci ciepłowniczej; po stronie właściciela obiektu i mieszkańców leży zbudowanie instalacji wewnętrznej. To bardzo duże wydatki, mieszkańców o niższych dochodach nie jest na nie stać. Dlatego rezygnują z podłączania się do sieci ciepłowniczej, wolą użytkować stare piece.

Jeden z największych w Polsce projektów rozwoju sieci realizuje Tauron Ciepło. Program Likwidacji Niskiej Emisji ma na celu likwidację emisji szkodliwych zanieczyszczeń pochodzących ze spalania śmieci i złej jakości paliwa w domowych piecach, a co za tym idzie - poprawę jakości powietrza w aglomeracji śląsko-dąbrowskiej.

Wartość inwestycji w ramach Programu to około 247 mln zł, z czego 141 mln zł pochodzi ze wsparcia z WFOŚiGW w Katowicach, a pozostała część to środki własne Tauron Ciepło. Pieniądze zasilą budowę sieci ciepłowniczych, węzłów cieplnych, przygotowanie dokumentacji projektowej oraz sprawy terenowo-prawne.

Tauron Ciepło planuje przyłączyć w ramach PLNE ponad 180 MW mocy cieplnej w Będzinie, Chorzowie, Czeladzi, Dąbrowie Górniczej, Katowicach,

Siemianowicach Śląskich, Sosnowcu i w Świętochłowicach. Jeśli plany się urzeczywistnią, to w ramach realizacji programu do sieci ciepłowniczej zostanie podłączonych ok. 1300 budynków (około 78 tys. mieszkańców).

- Tauron Ciepło wykonuje projekt techniczny i buduje sieci, przyłącza oraz węzły ciepłownicze. Koszt wykonania instalacji ciepłowniczej wewnątrz budynków pozostaje po stronie mieszkańców - informuje Robert Kubiczek, kierownik Programu Likwidacji Niskiej Emisji z Tauron Ciepło.

Jego realizacja została poprzedzona ankietami i badaniami wśród mieszkańców zamieszkałych na obszarach objętych niską emisją.

- W 2017 r. wśród mieszkańców Chorzowa przeprowadziliśmy badania dotyczące zainteresowania przyłączaniem ich mieszkań do sieci ciepłowniczej. Badaniami objęliśmy lokatorów blisko 800 budynków. Wyniki badań wskazały duże zainteresowanie ankietowanych przyłączeniem do sieci ciepłowniczej. Jednocześnie 80 proc. spośród zainteresowanych klientów oczekuje wsparcia finansowego inwestycji, czyli montażu instalacji wewnętrznej - dodaje Piotr Stanaszek z biura handlowego Tauron Ciepło.

- Na podstawie przeprowadzonych analiz zauważamy, że koszt instalacji wewnętrznych jest dla mieszkańców największym problemem. Staramy się wesprzeć merytorycznie wspólnoty naszą wiedzą na temat możliwości dofinansowania. Zachęcamy potencjalnych klientów do ubiegania się o te pieniądze, np. ze środków budżetów miast, w których realizowany jest nasz program. W rozmowach z WFOŚiGW wskazujemy na konieczność zwiększenia wsparcia finansowego w kwestii budowy instalacji wewnętrznych - wyjaśnia Piotr Stanaszek.

Tauron Ciepło pozyskało z WFOŚiGW z Katowic środki na doprowadzenie sieci ciepłowniczych do budynków w obszarach objętych niską emisją. To ziałania, które w warunkach czysto komercyjnych nie byłyby możliwe do zrealizowania. Tauron Ciepło doprowadza na własny koszt ciepłociąg do budynku i buduje węzły cieplne.

- Handlowcy Tauron Ciepło stale prowadzą rozmowy i organizują spotkania z właścicielami i zarządcami budynków, oferując możliwość przyłączenia do ciepła sieciowego. Jesteśmy gotowi przyłączyć kolejne budynki w ramach Programu Likwidacji Niskiej Emisji, jednak ostateczna decyzja należy do zarządcy lub właściciela budynku. Zapraszamy zarządców i właścicieli budynków do kontaktu z Biurem Handlowym Tauron Ciepło - mówi Piotr Stanaszek.

Milionowe inwestycje

Spore środki w modernizację i rozbudowę sieci ciepłowniczych wydają także inne grupy. Veolia Energia Warszawa, zarządzająca stołeczną siecią ciepłowniczą, zwiększyła inwestycje w modernizację i rozwój sieci ze 147 mln zł w 2015 r. do 175 mln zł w 2016 r. Część tego wzrostu to efekt projektu inteligentnej sieci (smart grid), którego budżet wyniósł 52 mln zł. Wielomilionowe inwestycje Veolia realizowała także na sieciach ciepłowniczych w Poznaniu i Łodzi.

Stałe inwestycje prowadzi także grupa Fortum, która ciągle rozwija i modernizuje sieć ciepłowniczą we Wrocławiu, Częstochowie oraz Płocku. W ubiegłym roku inwestycje w sieci wyniosły ok. 40 mln zł, natomiast od 2006 roku na ten cel przeznaczono łącznie ponad 350 mln zł.

W tym czasie w samej tylko stolicy Dolnego Śląska podłączono do sieci blisko 26 tysięcy mieszkań. Na ogół Fortum ponosi koszty przyłączenia budynku do sieci. W zależności od sytuacji i uzgodnień z klientem koszt węzła może być pokryty albo przez Fortum, albo przez odbiorcę, który w takim przypadku płaci nieco mniej za dystrybucję ciepła.

Nie ma jednego skutecznego sposobu walki ze smogiem. Dla jego ograniczenia niezbędne jest połączenie kilku działań. Należy przy tym wykorzystać potencjał ciepłownictwa, które gwarantuje niskoemisyjne ciepło.

Oczywiście, należy rozumieć obawy mieszkańców, obawiających się wysokich kosztów instalacje wewnętrznych i cen ciepła. Wsparcie w tej mierze powinny okazać samorządy lokalne i instytucje finansowe, jak np. NFOŚiGW i wojewódzkie fundusze środowiska.