Doświadczenia Europy, a polityka energetyczna Polski

Doświadczenia Europy, a polityka energetyczna Polski
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

W artykule analizowane jest zagadnienie dotyczące udziału różnych źródeł w produkcji ener gii elektrycznej w Polsce i w Europie. Rezultaty wdrożenia niskowęglowej polityki EU w najbardziej rozwiniętych krajach kontynentu dostarczyły już wiele danych eksperymentalnych pozwalających na ocenę poprawności tej strategii. W niniejszym opracowaniu analizy ofi cjalnych rządowych raportów sporządzanych dla Niemiec, Danii i Finlandii, zostały wyko rzystane dla przeprowadzenia takiej oceny. Technologie spalania niestety będą głównym źródłem energii jeszcze przez wiele lat. Krótko też omówiono wpływ energetyki wykorzystu jącej procesy spalania na środowisko. W końcowej części pracy przedstawiono informacje związane z wdrażaniem Polskiego Programu Energetyki Jądrowej (PPEJ), na tle podobnych, już istniejących i dalej rozwijanych programów w Czechach i na Słowacji.

1. Wstęp

Polityka energetyczna jest jednym z najważniejszych zagadnień dotyczących technologicznego oraz społecznego rozwoju wszystkich krajów i struktur geopolitycznych takich jak Unia Europejska. UE jest zdecydowana do roku 2050 zredukować emisję ditlenku węgla o 95% względem poziomu z roku 1990. Komisja przeanalizowała skutki tej polityki w dokumencie "Mapa drogowa wdrażania konkurencyjnej niskowęglowej gospodarki w roku 2050" ("Roadmap for moving to a competitive low - carbon economy in 2050"). Scenariusze zawarte w tym opracowaniu analizują różne możliwości obniżenia emisji ditlenku węgla w systemach energetycznych. Przygotowanie długoterminowych prognoz jest bardzo trudne, z uwagi na fakt, że przyjęte rozwiązania są obciążone krótkowzrocznymi interesami natury politycznej i rozwiązaniami czysto biznesowymi dążącymi do maksymalizacji zysku. Eksperyment dotyczący wdrażania zawartej w mapie drogowej polityki energetycznej, już został podjęty przez najbogatsze i najbardziej technologicznie rozwinięte kraje Europy, takie jak Niemcy, czy też Dania. Rezultaty tego eksperymentu wyraźnie wskazują na po pełnione błędy i uzyskane doświadczenie powinno zostać wykorzystane w działaniach innych krajów, w tym Polski. Inaczej trudno będzie mówić o świetlanym gospodarczo - społecznym rozwoju naszego regionu. Związane jest to z faktem, że sektor energetyczny wytwarzający elektryczność dla odbiorców przemysłowych i prywatnych jest kręgosłupem obecnej gospodarki rynkowej, od rozwoju której zależy dobrobyt oraz zdrowie narodów. Decydującą role w rozwoju tego sektora stanowi budowa i eksploatacja ludzkości będzie żyło w wielkich me tropoliach i marzenie o dużej roli rozproszonych źródeł energii w zaspokajaniu potrzeb ludzkości na elektryczność, pozostanie tylko ułudą. Nie tylko ze względu na ekonomikę tego przedsięwzięcia , ale i na tragiczne skutki takich działań dla środowiska. Niestety polityka energetyczna jest kreowana przez polityków i biznes szybkiego zwrotu nakładów. Patrząc na pewne propozycje , można stwierdzić, że prawa termodynamiki przestały obowiązywać, a idea rozwoju zrównoważonego, staje się sloganem pomagającym wygrać wybory.

2. Polski sektor energetyczny

Polska jest, mimo kryzysu, rozwijającą się ekonomią Europy. Wynika to raczej z faktu dużego zapóźnienia w jej rozwoju gospodarczym. Zużycie energii elektrycznej "per capita" jest znacz nie niższe od notowanego w "starych" krajach UE, co przedstawia Rys.1 (EEA, 2008), co jest jednym z wskaźników tego opóźnienia. Tak niskie wykorzystanie energii elektrycznej w przemyśle i życiu codziennym jest jedną z przyczyn niekorzystnie wpływających na rozwój ekonomiczny kraju i dobrobyt jego mieszkańców. Dla tego też przewidywany jest dalszy wzrost zapotrzebowania na dostawy energii, w wysokości zilustrowanej przez dane podane w Tabeli 1(MG, paliw kopalnych. Wśród nich najważniejsza rolę odgrywa węgiel brunatny i kamienny, pokrywający w 56 % nasze potrzeby i który przez długie lata utrzyma swą dominującą pozycję w zabezpieczeniu potrzeb energetycznych kraju. Należy jednak wspomnieć, że mimo faktu, że Polska jest dużym producentem węgla kamiennego import tego paliwa rośnie z roku na rok i tak wynosił on 1,05 Mtoe w roku 1995 a w roku 2010 osiągnął już ekwiwalent 8,16 Mtoe. W roku 2008, po raz pierwszy w historii, import przekroczył eksport i wyniósł ok. 10,1 milion ton (Olkuski, 2010). Ropa naftowa też odgrywa znacząca rolę, zaspokajając 25 % ogólnego zapotrzebowania naszego kraju na energię. Najgorsza sytuacja, jeśli chodzi o mix energetyczny, panuje w elektroenergetyce w której prawie 90% procesów wytwarzania energii elektrycznej jest oparte o procesy spalania węgla, gazu i biomasy, Tabela 2 (KOBiZE, 2013).

Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powoduje, że technologie produkcji energii elektrycznej stają się coraz bar dziej kosztowne. Nowe przepisy Unii Europejskiej, które zaczną obowiązywać w Polsce od roku 2016, będą do tyczyły również małych jednostek energetycznych. Poza SO2, NOx, pyłem ogólnym, emisja takich zanieczyszczeń jak węglowodory, rtęć i pyły o małych rozmiarach cząstek tzw. PM 2.5 musi być w przyszłości ograniczona. Wszystkie te zanieczyszczenia są szkodliwe dla środowiska i zdrowia ludzkiego. W związku z wysokimi stężeniami PM2.5 w powietrzu statystyczny czas życia ludzkiego jest skrócony , w niektórych regionach, nawet o trzy lata (EEA, 2012). Emisja rtęci w procesach spalania wynosi w Europie ok 20 ton rocznie. W postaci związków metaloorganicznych ten szkodliwy dla zdrowia pierwiastek wbudowuje się w łańcuch pokarmowy człowieka (Weem, 2011). Ponadto w procesach spalania są emitowane, również inne niż metan, związki organicz ne, w tym wielopierścieniowe kance rogenne dioksyny i furany (Safe, 1998). Wszystko wskazuje też na to , że Polska w roku 2020 będzie musiała kupować 100% certyfikatów związa nych z emisją CO2 (EEA, 2012), mało prawdopodobne żeby sekwestracja tego gazu kiedykolwiek miała sens ekonomiczny i techniczny.

3. Europa-nauka z odrobionych lekcji

Europa marzy o technologiach wytwarzania energii elektrycznej wolnych od emisji ditlenku węgla, niestety marze nie to nie zostanie spełnione w tym wieku. Tragedią mieszkańców naszego kontynentu jest to, że marzenia kosz tują zbyt wiele. Udział poszczególnych źródeł w wytwarzaniu energii elektrycznej jest przedstawiony w Tabeli 4 (EU, 2012). Z tabeli tej wynika, że moc zainstalowana w źródłach opar tych o spalanie paliw wynosi 57,1 %, w tym spalanie drewna , odpadów komunalnych, biogazu i biopaliw jest zaliczone do OZE. Trudno jednak jakikolwiek proces technologiczny oparty o spalanie , uznać za przyjazny środowisku. Cherubini i inni stwierdzają, że emisja CO2 ze spalania bio masy nie może być dalej wyłączana z LCA (Life Cycle Assessment) lub win na być uznana za mająca taki sam wpływ na ocieplenie klimatyczne jak ditlenek węgla pochodzenia antropo genicznego (Cherubini, 2012). Stąd moc zainstalowana bezemisyjnych OZE (hydro, wiatr, fotowoltaika i geotermia) wynosi 27,4 % , a w rzeczywistości w tym dziale odgrywają znaczenie jedynie hydro (16,7 %) i wiatr (8,7%). Problem jest dobrze zrozumiany przez autorów cytowane go dokumentu, bo już w rubryce do tyczącej udziału rocznego w wytwarzaniu (generacji) energii elektrycznej dla OZE podają jedynie ich globalny udział, bez podziału na źródła. 78,3 % energii elektrycznej wytwarzanej w EU - 27 w roku 2010 pochodziło ze spalania paliw kopalnych i energetyki jądrowej. Niestety z tego udziału 23,6% było związane ze spalaniem gazu, którego spalanie w dużych blokach energetycznych nie ma nic wspólnego z rozwojem zrównoważonym, surowiec ten powinien być zachowany dla przemysłu chemicznego, napędu pojazdów mechanicznych i opalania pieców domowych oraz bloków energetycznych na obszarach chronionych. Praktykowane obecnie użycie tego węglowodoru dla potrzeb wielkiej energetyki jest przestępstwem wobec przyszłych pokoleń.

Mówi się, że w Europie dwa kraje, Dania i Niemcy, są liderami w wy korzystaniu odnawialnych źródeł energii. Czy tak jest naprawdę ? W Danii w roku 2011 39,7% energii elektrycznej było wytwarzane ze spalania węgla a 16,5 % ze spalania gazu. Spalanie ropy naftowej i odpadów komunalnych to dalsze 1,3% i 2,2% . Dalej wiatr 28,1%, oraz znowu spalanie słomy 2,2%, drewna 6,6%, odpadów 2,7% i biogazu 1,0%; energia słoneczna i wodna 0,0% (DEA, 2012). W Niemczech produkcja energii elektrycznej opierała się o spalanie węgla kamiennego - 19%, węgla brunatnego - 25% i gazu - 14%, energia jądrowa -18%, olej opałowy & elektrownie szczytowo - pompowe 5%, wiatr 8%, spalanie biomasy 5%, hydro 3%, fotowoltaika 3%, organiczne odpady domowe 1%. Rocznie pełne wykorzystanie mocy zainstalowanej w Niemczech, w roku 2010 wynosiło; fotowoltaika 900 h, elektrownie pompowo szczytowe 1 100 h, opala ne ropą 1 210 h, wiatr 1 380 h, gaz naturalny 3 180 h, hydroelektrownie ( tamy spiętrzające i przepływowe) 3 820 h, węgiel kamienny 3 870 h, biomasa 6 400 h, węgiel brunatny 6 600 h, energetyka jądrowa 7 330 h (BMWi). Rząd Niemieckiej Repu bliki Federalnej planuje, że OZE będzie w roku 2030 głównym źródłem energii elektrycznej (58%), z dominującym udziałem energii wiatrowej sięgającym 30,6%. Znaczy to , że dostawy energii elektrycznej z turbin wiatrowych wzrosną w najbliższych latach trzykrotnie, podczas gdy z fotowoltaiki dwukrotnie. Do stawy z elektrowni wodnej wzrosną o 35,8% aby osiągnąć 5,2% ogólnych dostaw. Użycie biopaliw wzrośnie o 39,1 % tak by stanowić 13,3 % tego miksu energetycznego. Energetyczne spalanie gazu naturalnego też wzrośnie w tym okresie osiągając 22,6% wartości ogólnej. Jak wynika z danych dla roku 2013 , 15,4 % energii elektrycznej wytwarzały elektrow nie jądrowe (22,2 % dla roku 2010). W tym samym czasie udział OZE wzrósł z 16.6% do 23.4% . Elektrownie wiatrowe były najważniejszym dostawcą energii elektrycznej dostarczyły bowiem 7,9% całkowitej produkcji. Więcej od jednej czwartej (25,8%) energii elektrycznej było produkowane w elektrowniach opalanych węglem brunatnym. W odniesieniu do roku 2010 udział ten wzrósł o 2,8 % (2010: 23,0%) (Rys.3).

Tak więc spalanie węgla brunatnego pozostało główną podstawą działania energetyki w tym kraju. Czy zatem spełnią się wcześniej przyjęte plany, zakładające, że elektrownie oparte o spalanie węgla będą wytwarzały mniej niż 20% energii elektrycznej , a energetyka jądrowa zostanie wyeliminowa na z miksu do roku 2022 (OECD/ IEA - Germany, 2013) ?. Podane dla roku 2010 dane, potwierdzają podaną w raporcie tezę, że bezpieczeństwo energetyczne tego kraju będzie wymagało utrzymania dobrych relacji im-portowo - eksportowych z sąsiadami, ponieważ elektrownie wiatrowe przy ich dostępności nie przekraczającej 1400 godzin rocznie nie zapewnią ciągłych dostaw energii elektrycznej. Mimo wszelkich tych działań techno logie oparte o spalanie paliw będą pokrywały 56 % (węgiel 20% + gaz 23% + biopaliwa 13%) zapotrzebowania na energię elektryczną, znaczy to , że Niemcy dalej nie mogłyby się szczycić mianem kraju dbającego o zrównowa żony rozwój świata. Niezbędna rozbudowa istniejącej w tym kraju sieci energetycznej, ze względu na wykorzystanie OZE (2240 km), będzie kosztowała co najmniej 13 miliardów euro. Można się spodziewać, że spalanie biomasy zostanie w przyszłości wyłączone z kategorii OZE a spalanie gazu w dużych blokach energetycznych jest ograbianiem przyszłych pokoleń z tego cennego, trudnego do zastąpienia , surowca naturalnego. Przykład Danii i Niemiec jedynie potwierdza tezę Trianera, że wykorzystanie jedynie OZE nie pozwoli na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do wymaganego poziomu. A te technologie i w przyszłości nie będą w stanie zapewnić ciągłych, tanich dostaw energii elektrycznej (Trainer, 2010).

Inne podejście do polityki energetycznej ma Finlandia, kraj, który nie może liczyć na takie traktowanie przez dostawców surowców energetycznych jak Niemcy. Finlandia jest jednym z najbardziej innowacyjnych krajów w świecie, jej gospodarka jest bardzo uprzemysłowiona, w dużej części dotyczy to technologii high-tech, elektroniki, przemysłu chemicznego oraz dobrze rozwiniętego przemysłu drzewne go i papierniczego. Konsumpcja energii na głowę mieszkańca jest najwyższa wśród krajów członkowskich OECD. Fiński mix energetyczny jest bardzo zdywersyfikowany , składowe; jądrowa, hydro i bio -, stanowią odpowiednio 31,6 %, 16,9 % i 15,6 % . Pozo stałe pierwotne źródła energii to gaz naturalny, węgiel kamienny i brunatny. Finlandia utworzyła jeden z najbardziej zaawansowanych rynków energetycznych, będąc członkiem systemu nordyckiego. Bezpieczeństwo energetyczne jest jednym z priorytetów tego kraju. Zaniepokojenie miejscowych polityków i kręgów gospodarczych budzi fakt, że Finlandia obecnie importuje w godzinach szczytu równoważnik 2000 MW energii elektrycznej. W związku z tym w roku 2010 parlament tego kraju przyjął decyzję "in principle" dotycząca budo wy dwu nowych elektrowni jądrowych , w uzupełnieniu do budowanej obecnie Olkiluoto 3. W ten sposób kraj osiągnie samowystarczalność w zakresie produkcji energii elektrycznej w oparciu o bloki jądrowe i bloki spalające biomasę (OECD/IEA - Finland, 2013).

4.Polska polityka energetyczna

Polityka energetyczna Polski do 2030 roku jest zawarta w załączniku do uchwały 157/2010 Rady Ministrów z dnia 29 września 2010 roku (MG, 2010). W Polsce w roku 2006, gospodarstwa domowe zużywały ok.32 %, przemysł ok. 27%, transport ok. 23%, usługi ok.10%, rolnictwo ok. 7% energii finalnej. Ok.15% tej energii było zużywane w postaci energii elektrycznej oraz 20% w postaci węgla. W UE-25 udział energii elektrycznej w całkowitym bilansie wy nosi 20 %, a zużycie stałych paliw kopalnych jedynie 4,7%. To jest zasadnicza różnica decydująca o strategii rozwoju energetyki w Polsce. W gospodarstwach domowych energia w 60% zużywana jest na ogrzewanie, w 8 % na podgrzewanie wody. W tym zakresie szereg zagadnień może być rozwiązywane na szczeblu lokalnym, elektroenergetyka stanowi zagadnienie ogólnokrajowe i decyduje o dalszym rozwoju gospodarczym i społecznym państwa.

Wspomniany dokument URM rozpoczyna się stwierdzeniem: "Jednocześnie w ostatnich latach w gospodarce światowej wystąpił szereg niekorzystnych zjawisk. Istotne wahania cen surowców energetycznych, rosnące zapotrzebowanie na energię ze strony krajów rozwijających się, poważne awarie systemów energetycznych oraz wzrastające zanieczyszczenie środowiska wymagają nowego podejścia do prowadzenia polityki energetycznej." Faktem jest, że wyliczone w omawianym dokumencie niekorzystne uwarunkowania ze wnętrzne wystąpiły w sposób nasilony w ostatnich latach, ale to że wy stąpią, wiadomo było od dawna. Au tor współpracuje z energetyką zawodową od roku 1986 i zarówno przed stawiciele energetyki, jak i naukowcy, znali i prognozowali nasilenie wszystkich tych niekorzystnych dla rozwoju energetyki czynników w przyszłości, już na początku lat dziewięćdziesiątych;

Łatwo można było przewidzieć, że przy ograniczonych zasobach paliw kopalnych ich ceny będą rosły drama tycznie,
Łatwo można było przewidzieć, że obserwowany rozwój Chin, Indii, ty grysów azjatyckich i potrzeby Azji oraz Ameryki Południowej spowodują rosnący popyt na surowce energetyczne,
Łatwo można było przewidzieć, że wymagania ochrony środowiska spowodują wzrost cen wytwarzania energii. Nawet, jeśli aspekt związany z ograniczeniem emisji dwutlenku węgla nie był jasno zarysowany, to wiadomo już było, że poza ograniczeniem emisji masowej pyłu, potem SO2 , potem NOx, wprowadzone zostaną inne ograniczenia emisyjne.

Dokument nie wymienia nowych trendów dotyczących ograniczenia emisji zanieczyszczeń z elektrowni opalanych węglem; ograniczenia emisji rtęci i niemetanowych związków organicznych. W sprawie ostatnich podpisaliśmy już odpowiednie konwencje.

O tych czekających ludzkość problemach energetycznych wiedzieli i Polacy, i cały świat. Inne kraje, nie szukając daleko, Czechy, Słowacja, czy też Rumunia, podjęły odpowiednie działania już wtedy. Podobnie już wtedy podjęły budowę dróg szybkiego ruchu, ponieważ o rozwoju gospodarczym decydują w tych krajach głównie przesłanki merytoryczne, a nie polityczne. Dla uniknięcia dyskusji społecznej (wcale nie jest to dyskusja społeczna, tylko dyskusja z grupami kreowanymi medialnie), z lęku, że działania takie czy inne mogą być wykorzystane propagandowo przez opozycję, kolejne rządy od roku 1990 przyjmowały programy energetyczne pozwalające na utrzymanie status quo.

Przyjęto trzy uspakajające sumienie decydentów tezy mówiące, że, problemy energetyczne kraju da się rozwiązać w oparciu o oszczędzanie energii,
wprowadzenie małych źródeł rozproszonych, rozwój energetyki odnawialnej. Oczywiście wszystkie te możliwości energetyczne trzeba wykorzystać, są one ważne, ale marginalne.

W Polsce zużycie energii elektrycznej na głowę mieszkańca jest dwukrotnie niższe od zużycia w takich krajach jak Niemcy, Francja, Dania i cała Eu ropa Zachodnia. Debaty o oszczędności energii odbywają się w dobrze oświetlonych w dzień, klimatyzowanych salach itd.

Źródła rozproszone nie mogą się opierać o spalanie paliw stałych (przy spalaniu biopaliw; drewna, biomasy etc emitowane są lotne zanieczyszczenia organiczne - instalacje wymagają stosowania dobrych systemów oczyszczania spalin). Dania, chyba jedyny kraj posiadający źródła rozproszone, 81% energii uzyskuje ze spalania ropy i gazu. Nigdy, nigdzie i nawet w cytowanym dokumencie MG nie jest pod niesiony aspekt oszczędzania paliw kopalnych (głównie gazu i ropy), jako surowców przemysłu chemicznego (nawozy sztuczne, polimery, paliwa pędne i smary).

Energetyka wykorzystująca źródła odnawialne, dostarcza kilkanaście procent zapotrzebowania świata na energię elektryczną i za sto lat będzie dalej zaspokajała kilkanaście procent po trzeb.

Zgodnie z Oceną Skutków Regulacji załączona do projektu ustawy o OZE z września 2012 r subwencje jakie będą konieczne dla rozwoju OZE wyniosą w ciągu 15 lat od roku 2006 do roku 2020 76 miliardów złotych (Rys.4). Po roku 2020 będą niezbędne dalsze dopłaty, wynoszące powyżej 10 miliardów złotych rocznie. Wykorzystanie OZE wymaga znacznej rozbudowy sieci energetycznej.

Stwierdzenie, że w Polsce istnieją duże możliwości oszczędzania energii, jest na pewno prawdziwe, bo wiele jej zastosowań jest mało efektywne. Ale proste stwierdzenie, że gospodarka jest mało efektywna, ponieważ zużycie energii na jednostkę GNP jest wysokie nie jest prawdziwe. Niska wartość GNP na głowę mieszkańca w Polsce wynika z faktu, że charakterystyczne dla społeczeństwa informacyjnego o dobrze rozwiniętej infrastrukturze usługowej, sportowej, zdrowotnej, komunikacyjnej, zużycie energii elektrycznej w Polsce jest niskie. Wynosiło ono w Polsce 27,7, w Danii 43, w Niemczech 49 a we Francji 51 MWh na głowę mieszkańca. Dlatego też, jeżeli Polska ma się znaleźć w kręgu krajów rozwiniętych musi wytwarzać więcej energii elektrycznej.

Z drugiej strony 61 % energii zużywane było w Polsce przez przemysł wydobywczy i przetwórczy. Jeszcze długo przemysł miedziowy (procesy hutnicze i elektroliza), wydobycie węgla (budowa nowych głębszych kopalni, zdejmowanie nadkładów ziemnych, transport urobku, od pompowywanie wód), rafineryjny (procesy termicznej przeróbki ropy i procesy rektyfikacyjne) będą odgrywały kluczowa rolę w gospodarce kraju. Tylko ktoś negujący prawdziwość I prawa termodynamiki może doszukiwać się wielkich oszczędności w zużyciu energii, bez restrukturyzacji gospodarki i energetyki.

Już w tej chwili energetyka konwencjonalna na przygotowanie paliwa (rozdrabnianie, pulweryzacja etc), oczyszczanie spalin (odpylanie, odsiarczanie, odazotowanie) zużywa do 10 % wyprodukowanej energii. Proces sekwestracji ditlenku węgla, jeszcze nie opanowany technicznie, zwiększy znacznie zużycie energii na potrzeby własne elektrowni. Proces oksyspalania, który jest tylko procesem wspomagającym proces sekwestracji, po większy dalej jałowe zapotrzebowanie na energię niezbędną dla uzysku tlenu z powietrza lub rozkładu wody. Dlatego tez konwencjonalna technika węglowa z zastosowaniem technologii oczyszczania spalin będzie techniką długo dominująca na rynku energetycznym, nawet przy konieczności wnoszenia opłat za emisję CO2 . Dodatkowe koszty pracy energetyki węglowej będą związane z wprowadzaniem nowych ograniczeń emisyjnych dotyczących emisji cząstek pyłu PM2,5 i rtęci, a być może i lotnych niemetanowych zanieczyszczeń organicznych (Chmielewski, 2013).

5.Polityka energetyczna Czech i Słowacji

Autor był posiadaczem Fiata 126p, potem beznadziejnego wytworu jakim był Fiat 125, a mój syn właścicielem równie słabego Poloneza, na tym skończył się polski sen o własnym przemyśle motoryzacyjnym. Następ nie byłem posiadaczem równie słabe go jak nasz 125p wytworu czeskiego Skody 120. Potem użytkowałem niezłą Skodę Felicję, bardzo dobrą Skodę Fabię i świetną Skodę Octavię i tak się rozpoczął triumfalny rozwój czeskiego przemysłu motoryzacyjnego. Nasz start do energetyki jądrowej rozpoczął się od budowy EJ w Żarnowcu, za trzymanej potem przez polityków, a sprawy marnotrawstwa olbrzymich środków i zatrzymania rozwoju technologicznego kraju, nigdy nie badała parlamentarna komisja śledcza. Repu blika Czeska posiada sześć reaktorów jądrowych wytwarzających około jednej trzeciej energii elektrycznej (Rys.5). Pierwszy działający na cele komercyjne reaktor rozpoczął pracę w roku 1985.

Większość uranu dla wyrobu paliwa pochodziło z miejscowych kopalń, konwersja, wzbogacenie uranu i wy produkowanie prętów paliwowych następowało w Rosji. Paliwo dla EJ Dukovany jest dostarczane przez TVEL. Paliwo dla EJ Temelin było początkowo dostarczane przez Westinghouse, ale w roku 2006 TVEL wygrał przetarg na dostarczanie paliwa do dwu bloków WWR przez 10 lat poczynając od roku 2010 (WNA,2013).

Drugi z naszych południowych sąsia dów Republika Słowacka uzyskuje ponad 50 % elektryczności z energetyki jądrowej co daje jej drugie miejsce w Europie , zaraz po Francji. Pierwszy reaktor komercyjny został zbudowany na należącym do niej terytorium, w roku 1972. Zużycie energii elektrycz nej w tym kraju jest prawie niezmienne od roku 1990. Moc zainstalowana w roku 2011 wyniosła 8,1 GWe, z tego prawie jedna czwarta w energetyce jądrowej (Tabela 6). W roku 2012, wytworzono 28,6 TWh energii elektrycznej, z tego 15,5 TWh (25,5%) w EJ, 4,4 TWh w hydro, 3,8 TWh z węgla i 2,9 TWh z gazu. Import net to wyniósł 0,3 TWh. To, że Słowacja która była kiedyś eksporterem energii elektrycznej (ok.1,TWh/rok), a teraz musi ją importować, związane jest z zatrzymaniem pracy rektorów V1 w EJ Bohunice. Dlatego też rozpoczęto w Elektrowni Jądrowej Mochovce budowędwu nowych bloków, a w przyszłości planowana jest budowa jeszcze następnych (Tabela 6).

Budowa bloków energetycznych w EJ Mochovce jest największą inwestycją ostatnich lat, której budżet przekracza 4 miliardy euro, kontynuowaną mimo światowego kryzysu finansowego, który dotknął również ten kraj. Liczba osób zatrudnionych w 100 firmach (Rys.6) biorących udział w realizacji tego przedsięwzięcia inwestycyjnego wynosi prawie 10 000.

Inwestycja jest realizowana przez krajowe przedsiębiorstwo energetyczne Slovenske Elektrarne, w nowej elektrowni zatrudnienie znajdzie 4 600 osób, a ich średnie wynagrodzenie wyniesie , w cenach dnia dzisiejszego 1600 euro, tzn. dwukrotnie więcej w stosunku do średniej krajowej. Po zakończeniu inwestycji 48% energii elektrycznej Słowacji będzie wytwarzane z paliwa jądrowego. Każ de euro zainwestowane w projekt przyniesie wymierne korzyści dla go spodarki słowackiej wynoszące 2,6 euro. W projekt poza firmami Słowackimi, są zaangażowane firmy z Czech, Włoch, Niemiec, Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii. Prowadzi to poza zdobywaniem doświadczenia w zakresie nowoczesnych technologii do usta nowienia kontaktów biznesowych, co przynosi efekty dla gospodarki przez następne dziesięciolecia.

6. Energetyka jądrowa dla Polski

Ministerstwo Gospodarki opracowało program dotyczący rozwoju sektora energetycznego " Polityka energetycz na Polski do roku 2030" uznający energetykę jądrową jako ważny komponent miksu energetycznego. Rada Ministrów RP w dniu 13 stycznia,

2009 podjęła uchwałę 4/2009 dotyczącą Programu Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ). Rozporządzeniem z dnia 12 maja 2009 Rada Ministrów ustanowiła stanowisko Pełnomocnika Rządu ds PEJ w randze podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki, została nim Minister Hanna Troja nowska. URM w kolejnym rozporządzeniu z dnia 11 sierpnia 2009 ustanowił harmonogram prac w zakresie wdrażania energetyki jądrowej, a w dniu 01.07.2011 roku weszły w życie ustawy parlamentu dotyczące zmian w Prawie Atomowym oraz dotyczące działań inwestycyjnych związanych z budową instalacji jądrowych i im to warzyszących.

W dniach od 18 do 22 marca 2013 roku misja IAEA na prośbę Polski przeprowadziła tzw. Integrated Nucle-ar Infrastructure Review (INIR), stwierdzając, ze kraj poczynił znaczne postępy w tworzeniu infrastruktury jądrowej i zaleciła dalsze kierunki działań. Ostatnio Program Polskiej Energetyki Jądrowej w dniu 28.01.2014 r., przyjęła Radę Ministrów (MG, 2014).

planuje w pierwszym etapie zainstalowanie ok. 3 000 MWe, przyjmując , że pierwszy blok zostanie podłączony do sieci w roku 2025. W listopadzie 2011 ogłosiła ona krótką listę praw dopodobnych lokalizacji: - Choczewo ( gmina Choczewo, powiat Wejherowo, Województwo Pomorskie); - Gąski (gmina Mielno, powiat Koszalin, Województwo Zachodniopomorskie), - Żarnowiec (gmina Krokowa, powiat Puck, Województwo Pomorskie ). PGE podpisało porozumienia dotyczące współpracy z dużymi firmami zaangażowanymi w projektowanie, budowę oraz eksploatację elektrowni jądrowych, takim jak; EdF (2009), GE Hitachi (2010), Westinghouse Electric Company LLC (2010).

W dniu 7 lutego 2013 PGE EJ 1 sp. z o.o. podpisało kontrakt z konsorcjum Worley Parsons Nuclear Services JSC, Worley Parsons International Inc. i Worley Parsons Group Inc. dotyczący prac związanych z ocean lokalizacji i wsparcia prac prowadzących do uzyskania licencji na budowę EJ.

Nastawienie opinii publicznej do budowy elektrowni jądrowej w Polsce zmieniało się bardzo w latach 1987 2011. Zaraz po katastrofie w Czarnobylu tylko 30% badanych popierało takie projekty, w 2009 nastąpił gwałtowny wzrost poparcia do 50 % , przy 40% negatywnie oceniających opcję jądrową. Sytuacja zmieniła się diametralnie po wypadkach w Japonii, 53% badanych wypowiada się przeciwko energetyce jądrowej, a tylko 40 % ją popiera. Zmniejszył się udział niezdecydowanych który wyniósł jedynie 7%. Podobnie jak w innych krajach sprawa lokalizacji składowisk odpadów promieniotwórczych budzi więcej obaw i wskazuje na brak zaufania względem operatorów tych obiektów ( Zakrzewska, Anderson, 2012) .

5. Programy badawcze i przemysłowe wspomagające PPEJ

Polskie wyższe uczelnie i instytuty badawcze są zaangażowane w działania związane z wdrażaniem PPEJ. Jeśli chodzi o ośrodki akademickie, to najbardziej aktywne są w tej materii Politechniki Warszawska, Gdańska i Śląska, AGH i Uniwersytet Warszawski. Z instytutów badawczych i PAN są to; Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), Instytut Chemii i Techniki Jądrowej (IChTJ), Centralne Laboratorium Ochrony Ra diologicznej (CLOR) oraz Instytut Fizyki Jądrowej PAN (IFJ PAN). ICHTJ i CLOR podpisały z Państwową Agencją Atomistyki (PAA) porozumienie dotyczące wsparcia tej instytucji w działaniach związanych z funkcjami TSO (Technical Support Organization). Działania Prezesa PAA w zakresie bezpieczeństwa ją drowego i ochrony radiologicznej są unormowane przez Prawo Atomowe oraz odpowiednie rozporządzenia. Prezes PAA podlega od 1 stycznia 2002 Ministrowi Środowiska.

Instytuty badawcze podpisały umowę o współpracy z CEA, Francja. W roku 2009, dwudziestu polskich na ukowców i nauczycieli akademickich wizytowało szereg instytucji przemy słowych i badawczych pracujących dla potrzeb francuskiego przemysłu jądrowego. W drugiej fazie tego szkolenia , w końcu roku 2010, polscy naukowcy przeszli intensywne szkolenie w ośrodku CEA w Sacley. Trzynastu z nich, przewidzianych do prowadzenia zajęć dydaktycznych w Polsce, spędziło 12 tygodni w roku 2011, w laboratoriach francuskich; ośrodkach CEA w Cadarache, Saclay i Marcoule, Andra w Chatenay-Malabry, EDF w Lyon, Areva w La Defense i CNRS w Orsay (12 EN, 2011).

Strategiczny projekt badawczy " Technologie wspomagające rozwój bezpiecznej energetyki jądrowej" jest odpowiedzią na postulat zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju w warunkach wdrożenia w Polsce energetyki jądrowej (NCBiR). Jego wdrożenie miało ścisły związek z im plementacją "Polityki energetycznej Polski do 2030 roku", dokumentu przyjętego w 2009 r. uchwałą Rady Ministrów oraz z przyjęciem przez Unię Europejską pakietu klimatyczno-energetycznego. W ramach Projektu realizowane są następujące zadania badawcze:

Rozwój wysokotemperaturowych reaktorów do zastosowań przemysłowych (lider konsorcjum - Akademia Górniczo-Hutnicza);

Badania i rozwój technologii dla kontrolowanej fuzji termojądrowej (lider konsorcjum - Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN);

Podstawy zabezpieczenia potrzeb paliwowych polskiej energetyki jądrowej (lider sieci naukowej - Uniwersytet Warszawski);

Rozwój technik i technologii wspomagających gospodarkę wypalonym paliwem i odpadami promieniotwórczymi (wykonawca - Instytut Chemii i Techniki Jądrowej);

Analiza możliwości i kryteriów udziału polskiego przemysłu w rozwoju energetyki jądrowej (lider sieci nauko wejPolitechnika Warszawska);

Rozwój metod zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej dla bieżących i przyszłych po trzeb energetyki jądrowej (lider sieci naukowej - Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej);

Analiza procesów generacji wodoru w reaktorze jądrowym w trakcie normalnej eksploatacji i w sytuacjach awaryjnych z propozycjami działań na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa jądrowego (lider sieci naukowej - Instytut Chemii i Techniki Jądrowej);

Analiza procesów zachodzących przy normalnej eksploatacji obiegów wodnych w elektrowniach jądrowych z propozycjami działań na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa jądrowego (lider sieci naukowej - Instytut Chemii i Techniki Jądrowej);

Opracowanie metod i wykonanie analiz bezpieczeństwa w reaktorach jądrowych przy zaburzeniach w odbiorze ciepła i w warunkach ciężkich awarii (wykonawca - Politechnika Warszawska);

Opracowanie metody i wykonanie przykładowej analizy systemowej pracy bloku jądrowego z reaktorem wodnym przy częściowym skojarzeniu (wykonawca - Politechnika Gdańska).

Polskie Instytuty reprezentują nasz kraj w różnych organizacjach międzynarodowych, takich jak: Euratom Supply Agency, Nuclear Energy Agency - OECD,

IFNEC etc. Realizują bądź realizowały też szereg projektów EURATOM-u; NC2I-R, TALISMAN, ASGARD, IPPA, ADVANCE, MULTIBIODOSE etc.

Ważną rolę we wdrożeniu PPEJ odegra współpraca z organami Komisji Europejskiej. W czerwcu 2013 Komisja Europejska zaproponowała zmiany w dyrektywie dotyczącej bezpieczeństwa jądrowego. Zmiany odnoszą się do:

wprowadzenia nowych wspólnych dla EU zasad bezpieczeństwa;
ustanowienia europejskiego systemu wzajemnej oceny i przeglądu instalacji jądrowych;
ustanowienia mechanizmu wypracowania ogólnoeuropejskich, zharmonizowanych wytycznych dla bezpieczeństwa jądrowego;
wzmocnienie roli i niezależności krajowych organów dozoru jądrowego;
zwiększenie transparentności dotyczących spraw bezpieczeństwa jądrowego;
wprowadzenie nowych zasad gotowości i mechanizmów działań w sytuacjach awaryjnych.

EU musi wypracować własny mechanizm weryfikacji powyższych zasad dla upewnienia się czy wspólne zasady bezpieczeństwa zostaną osiągnięte. Co najmniej co 6 lat instalacje jądrowe muszą być poddane przeglądowi z punktu widzenia bez pieczeństwa. Rezultaty tej oceny będą przekazane do odpowiednich organów EU dla wspólnej ich oceny. Taka strategia działań tworzy solidną bazę dla budowy i eksploatacji elektrowni jądrowych w Europie.

Porzucony projekt budowy Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu był w 70 - 80% realizowany przez polski przemysł. Obecnie niektóre firmy polskie są zaangażowane w budowę EJ w Polsce i Francji, Firmy zagraniczne poszukują obecnie partnerów przemysłowych w Polsce. I tak, General Electric - Hitachi zawarł szereg wstępnych porozumień mających na celu nawiązanie współpracy przy realizacji późniejszych projektów jądrowych (GE-Hitachi, 2011):

z Fluor Corp., w zakresie projektowania, dostaw i budowy (2011),
z Energoprojekt Warszawa, S.A. w zakresie projektowania (2011),
z Instytutem Energii Atomowej (POLATOM) (2011),
ze Stocznią Gdańsk, w zakresie wykonawstwa (2011),
z RAFAKO S.A., w zakresie wykonawstwa (2011),
z Politechnikami w Gdańsku i Koszalinie oraz Zachodniopomorskim Uniwersytetem Przyrodniczo-Technologicznym w Szczecinie (2011),
z SNC-Lavalin Polska, w zakresie projektowania (2010),
z Politechniką Warszawską (2012).

Podobne działania zostały podjęte przez przedsiębiorstwa francuskie AREVA / EDF. Poza szeroką współpracą w zakresie badań i studiów (głównie z Politechniką Warszawską) AREVA podjęła szereg innych przedsięwzięć, takich jak :

marzec 2010: studium dotyczące udziału polskiego przemysłu w projekcie jądrowym,
rozpoczęta w lipcu 2010 roku akcja dotycząca badań możliwości i kwalifikacji polskich firm obejmująca 60 dni wizyt w przedsiębiorstwach oraz wykonanie wstępnych ocen 29 z nich, akcja jest kontynuowana,
wrzesień 2010:pierwszy "dzień"dostawcówAREVA, Warszawa,
październik2011: drugi "dzień"dostawców AREVA, Warszawa
kwiecień 2012:pierwszy "dzień"dostawców AREVA /EDF, Gdańsk,
od grudnia 2012: AFCEN seminaria dotyczące kodów (kontynuowane),
kwiecień 2013: akcja ustanowienia kontaktów z przemysłem ciężkim (stocznie) i firmami budowlanymi na Pomorzu,
ciągła współpraca z firmami pracującymi dla AREVA przy budowie elektrowni jądrowej w Olkiluoto (Finlandia).

Ważną rolę w promocji i edukacji odgrywają organizacje takie jak Polskie Towarzystwo Nukleoniczne (PTN) i Stowarzyszenie Ekologów na Rzecz Energii Nuklearnej (SEREN).

Na zlecenie Ministerstwa Gospodarki został wykonany foresight technologiczny dotyczący rozwoju sektora energetyki w Polsce do roku 2030 mający na celu określenie kluczowych dla tej dziedziny technologii. Ranking dotyczący ważności wpływu jednej z 20 tez testu Delphi sklasyfikował na pozycji 3 stwierdzenie " Bez energetyki jądrowej nie będzie możliwe zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju i pokrycie zapotrzebowania na energie elektryczną w Polsce". Liczba uczestniczących w badaniach ekspertów wyniosła 750, reprezentowali oni instytuty R&D, uczelnie wyższe, przemysł i inne organizacje, w tym NGO (Czaplicka - Kolarz et al.,2009) .

6. Wnioski

Lekcje odrobione w Europie, szczególnie przez najbardziej technologicznie i gospodarczo rozwinięty kraje naszego kontynentu wykazały, że OZE jedynie w ograniczonym zakresie mogą być wykorzystane w ogólnym bilansie źródeł wytwarzania energii elektrycznej.

Wszystkie technologie energetyczne oparte o procesy spalania nie mogą być uznane za nieszkodliwe dla środowiska i człowieka.

Wykorzystanie energetyczne gazu, mimo, że emisje zanieczyszczeń są mniejsze, od występujących przy spalaniu węgla i gazu, jest bezmyślnym marnotrawstwem tego ważnego dla przemysłu surowca. Powinno być ono ograniczone do zastosowań komunalnych.

W przypadku Polski, węgiel przez wiele lat pozostanie głównym pierwotnym źródłem energii. Jednak budowa bloków energetycznych (2 x 1500 MW w I etapie oraz kolejnych dwu bloków o podobnej mocy w II etapie), poważnie ograniczy wpływ energetyki na środowisko i zredukuje wielkość opłat za emisję ditlenku węgla.

7. Podziękowania

Studium publikowane w tym artykule powstało w ramach projektu finansowanego przez NCBiR Technologie wspomagające rozwój bezpiecznej energetyki jądrowej. Autor składa podziękowania za możliwość dyskusji niektórych fragmentów -Panu Ziemowitowi Iwańskiemu (GE Energy, Country Executive, Central and Eastern Europe); Panu, Adamowi Rozwadowskiemu (Director, Areva Poland) oraz Pani Nathalie Beauzemont (EDF, Senior Nuclear Project Manager).

Bibliografia

BMWi, 2012, Federal Ministry of Economics and Technology (BMWi), Germany's new energy policy - Heading towards 2050 with secure , affordable and environmentally sound energy, Berlin, April 2012, http://www.bmwi.de/English/Redaktion/Pdf/germanys-new-energy-policy

Cherubini F., Guest G., Stramman A.H., 2012, Application of probability distributions to the modeling of biogenic CO2 fluxes in life cycle assessment, Bioenergy, 4(6),784 - 798. Chmielewski A.G., 2013, Nuclear Power for Poland, World Journal of Nuclear Science and Technology, 2013, 3, 123-130

Czaplicka-Kolarz K., Stańczyk K., Kapusta K., Technology foresight for a vision of energy sector development in Poland till 2030. Delphi survey as an element of technology foresighting, Technological Forecasting & Social Change, 76, 327-338, 2009.

Danish Energy Agency, Energy Statistics 2011,Copenhagen, Denmark, December 2012 http://www.ens.dk/enUS/Info/FactsAndFigures/Energy_statistics_and_indicators/Annual%20Statistics/Documents/ Energy%20Statistics%202011.pdf

DESTATIS, Germany, 2013 https://www.destatis.de/EN/FactsFigures/EconomicSectors/Energy/Energy.html EEA, 2008, Electricity Consumption http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/electricity-consumption-per-capita-in-EEA, 2012, CO2 Emission Trends, http://www.eea.eurropa.eu/pressroom/publications/ghg-trends-and-projections-2012/

EEA, 2012, Loss of statistical life expectancy attributed to anthropogenic contributions to PM2.5, 2000 and 2020 , http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/loss-of-statistical-life-expectancy-attributed-to-anthropogenic-contributions-to-pm2-5-2000-and-2020 12-EN, 2011, http://www.i2en.fr/en/news/47-poland-uk.html

EU Energy in Figures, Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2012 http://ec.europa.eu/energy/publications/doc/2012_energy_figures.pdf

Gabryś H.L., Electric power industry of the year 2012 in Poland in the light of energy balance for 2011 and not only (in Polish), Energetyka, 139 - 141, March-April 2012. http://elektroenergetyka.pl/upload/ file/2012/3-4/Gabrys.pdf

GE - Hitachi, 2012, http://www.genewscenter.com/Press-Releases/GE-Hitachi-Nuclear-Energy-Continues-to-Build-Nuclear-Infrastructure-in-Poland-3b8d.aspx KOBiZE, Poland's National Inventory Report , 2013, Warsaw, March 2013, http://www.kobize.pl/materialy/Inwentaryzacje_krajowe/2013/NIR-2013-PL-en.pdf MG, 2009, Forecast of demand for fuels and energy by 2030, http://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Appendix2.pdf

MG,2009, Polityka Energetyczna dla Polski do roku 2030, Warszawa, 10 listopada 2009 http://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost_en.pdf

MG,2010,http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+^ospodarcze/Energetyka/Polityka^nergetyczna Polityka energetyczna Polski do 2030 roku- załącznik do uchwały 157/2010 Rady Ministrów z dnia 29 września 2010 roku

MG, 2014, http://bip.mg.gov.pl/node/16134, Program polskiej energetyki jądrowej, wersja z dn. 28.01.2014 r., przyjęta przez Radę Ministrów NCBiR, http://www.ncbir.pl/en/strategic-programmes/technologies-supporting-development-of-safe-nuclear-power-engineering/ OECD/IEA, 2013, Energy Policies of IEA Countries - Germany (2013 Review), OECD/IEA, Paris, 2013

Olkuski T., New trend in Polish coal trade (in Polish), Polityka Energetyczna , 13(2), 365-375, 2010. http://www.meeri.pl/zaklady/zrynek/zasoby/10_14to_pe_z.pdf PTN, http://www.ptn.nuclear.pl/

Safe S.H., 1998, Hazard and Risk Assessment of Chemical Mixtures Using the Toxic Equivalency, Environ. Health. Perspect. n106 (suppl.4), 1051-1058 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC1533329/pdf/envhper00539-0123.pdf SEREN, http://www.serren.org.pl/

Trainer T., Can renewables etc. solve the greenhouse problem? The negative case, Energy Policy, 38,4107 - 4114, 2010 http://www.dieoff.com/_Energy/TrainerRenewables.pdf Weem A.P., Reduction of mercury emissions from coal fired power plants, Working Group of Strategies and Review, Geneva Informal document No.3 2011, www.unece.org/.../ Info doc 3_Reduction_of_mercury_emissions_from_coal_fired_power_plants pdf http://www.fossil.energy.gov/programs/powersystems/pollutioncontrols/overview_mercurycontrols.html WNA, 2013, World Nuclear Association, www.world-nuclear.org/info/Country

Zakrzewska - Trznadel G., Anderson K., 2012, Transparrency and Public Participation in Radioactive Waste Management, Mater. Res. Soc. Symp. Proc.,1475, 51 -56.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Doświadczenia Europy, a polityka energetyczna Polski

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!