Czy rządy i przedsiębiorstwa są gotowe realizować programy jądrowe charakteryzujące się przejrzystością niezbędną do pozyskania zaufania społecznego w czasach, gdy świat szuka równowagi energetycznej między paliwami kopalnymi, źródłami odnawialnymi i atomem i gdy każda duża inwestycja wymaga akceptacji społecznej, a każdy obywatel ma bezpośredni dostęp do informacji w Internecie?
Francja jest światowym liderem w energetyce jądrowej. To kraj o największym, 75-procentowym udziale energetyki jądrowej w produkowanej energii elektrycznej. Francuska flota jądrowa, wybudowana głównie w latach 80-tych, liczy 58 reaktorów, podczas gdy w całej Unii Europejskiej jest ich 143 (EU 27e). Stąd wniosek, że przypadek Francji powinien być uważnie obserwowany.
Katastrofy w Czarnobylu w 1986 r. i w Fukushimie w 2011 r. przyniosły oczywisty spadek zaufania Francuzów do energetyki jądrowej. Badanie zrealizowane przez TNS Sofrès -TriÉlec w lutym 2012 r. pokazuje jednak, że to zaufanie znowu wzrasta: 61 % Francuzów opowiada się za energetyką jądrową. Jakie są źródła tego zaufania? Po pierwsze, w ciągu blisko czterdziestu lat eksploatacji elektrowni jądrowych nigdy nie doszło do poważnej awarii, co oznacza, że francuska technologia jest bezpieczna. Po drugie, po katastrofie w Czarnobylu uświadomiono sobie nietrwałość społecznego zaufania do energetyki jądrowej. W konsekwencji państwowa spółka elektryczna EDF i inne firmy z sektora wdrożyły, począwszy od lat 90 (1), liczne działania i konsultacje społeczne.
Otwarcie drzwi wzmacnia zaufanie
Katastrofa w Czarnobylu jasno pokazała, że zaufanie społeczeństwa do energetyki jądrowej nie zostało pozyskane raz na zawsze. Od tego czasu podjęto wiele inicjatyw, z których najważniejszą jest dostarczanie przejrzystej, rzetelnej i szeroko dostępnej informacji w odpowiedzi na wszystkie pytania stawiane przez opinię publiczną. W tym celu utworzono centra informacji przy elektrowniach EDF i obiektach przemysłowych grupy AREVA. Są to miejsca, gdzie każdy obywatel, który ma wątpliwości - od przedstawiciela lokalnej społeczności, samorządu czy przemysłu (rybołówstwo, turystyka, rolnictwo...), po dostawcę, klienta czy parlamentarzystę - znajdzie wyczerpującą odpowiedź na pytania, które sobie zadaje. Co roku tysiące osób odwiedza centra informacji, żeby porozmawiać z ekspertami o zagadnieniach energetycznych kraju i regionu, zrozumieć koncepcję miksu energetycznego, złożonego z różnych rodzajów energii - w tym jądrowej - zrozumieć działanie instalacji jądrowej, omówić kwestie bezpieczeństwa i ochrony środowiska, a także zwiedzić elektrownię EDF lub zakład produkcyjny AREVY. To samo podejście stosuje się przy budowie elektrowni. Dlatego we Francji, gdzie EDF buduje obecnie reaktor EPR™ trzeciej generacji, ale także i w Finlandii, można zwiedzić plac budowy. Chodzi nie tylko o to, żeby zwiedzający obejrzeli z bliska budowę reaktora, ale także żeby uświadomili sobie znaczenie takiej inwestycji, budowa reaktora wpisuje się, bowiem w szeroki kontekst energetyczny.
Przejrzystość i konsultacje społeczne: arsenał legislacyjny...
Francja przewidziała w swoim prawodawstwie nie tylko dostęp do informacji dla każdego obywatela, ale także prawo do wyrażania opinii.
Od 1981 r. możliwe jest utworzenie przy każdym dużym obiekcie jądrowym komisji informacyjnej, jeśli tylko jest to « zgodne z życzeniami samorządów i zainteresowanej ludności». Podstawy prawne dla tworzenia lokalnych komisji informacyjnych zawarte są w okólniku MAUROY z 15 września 1981 r. W 2006 r. została natomiast przyjęta Ustawa nr 2006-686 z 13 czerwca 2006 o przejrzystości i bezpieczeństwie jądrowym, która stanowi, że każdy obywatel ma« prawo do informacji z dziedziny bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej ». Na jej podstawie powołano również Wysoki Komitet na rzecz Przejrzystości i Informowania o Energii Jądrowej, którego rolą jest zapewnianie dostępu do informacji i organizacja uzgodnień na poziomie krajowym i lokalnym. W 2012 r. jest ich już 38. Ich celem jest informowanie opinii publicznej o funkcjonowaniu obiektów, ich wpływie na ludzi i środowisko oraz umożliwienie ukierunkowanej na uzgodnienia debaty między różnymi interesariuszami. Podsumowując, we Francji zastosowano cały arsenał środków prawnych. Podobnie postąpiła - co należy przyjąć z zadowoleniem - także i Polska, wydając Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowych zasad tworzenia i działania Lokalnych Komitetów Informacyjnych oraz współpracy w zakresie obiektów energetyki jądrowej (na podstawie art. 39n ust. 9 ustawy - Prawo atomowe); (Dz. U. z 2012r., poz. 861).
... i cała gama narzędzi do komunikacji
Przedsiębiorcy z sektora energetyki jądrowej, a także z innych sektorów, używają różnych narzędzi, aby komunikować się z interesariuszami. Wspomniane zostały centra informacji, działające przy wszystkich obiektach i możliwości zwiedzania tych obiektów. W XXI wieku, nieodzownym medium jest Internet. Wypadek w Fukushimie uwydatnił potencjał Internetu i konieczność korzystania przez każdą organizację - przemysłową czy instytucjonalną - z sieci społecznych, takich jak Twitter, Facebook, blogi i platformy dialogowe, umożliwiających komunikację z ekspertami i naukowcami. Cała gama rozwiązań, jaką oferuje Internet, pozwala rozszerzyć zasięg debaty. AREVA prowadzi inne działania, żeby lepiej poznać i zrozumieć swoich interesariuszy, a tym samym trafniej odpowiedzieć na ich oczekiwania. Są to na przykład badania społeczności lokalnej w celu zidentyfikowania ludzi zainteresowanych, w takim lub innym stopniu, działalnością obiektu, czy organizacja krajowych spotkań interesariuszy, podczas których ludzie o różnych poglądach mają możliwość dyskutowania kwestii związanych z odpowiedzialnością firmy wobec społeczeństwa i środowiska.
To samo dążenie do przejrzystości odnajdujemy w innych krajach. Widać je zwłaszcza w Finlandii, gdzie 69 % społeczności Pyhäjoki popiera budowę reaktora jądrowego w ich sąsiedztwie, dzięki temu, że w 2008 r., jeszcze przed wyborem lokalizacji, przyszły operator otworzył biuro, do którego zapraszał każdego, kto chciał uzyskać więcej informacji. Dzięki wywiadom, filmom, debatom, itp., podobnie jak we Francji, można było wysłuchać, zrozumieć i udzielić oczekiwanych odpowiedzi.
Nic, więc dziwnego, że polskie władze inspirują się tymi doświadczeniami, ponieważ energetyka jądrowa i przejrzystość mogą iść ze sobą w parze.
(1) AIEA Bulletin, 2/1990 - http://www.iaea.org/Publications/Magazines/Bulletin/Bull322/French/32204790709_fr.pdf
(2) https://sites.google.com/a/iepg.fr/trielec/resultats-analyses/enquetes-pre-electorales/vague-4-fevrier-2012/lesfrancaislenucleaireetlacampagnepresidentielle2012
KOMENTARZE (0)
Do artykułu: Debata na temat energetyki jądrowej powinna być przejrzysta i wiarygodna