Koniec pewnej epoki. Pora na paliwo przyszłości

Koniec pewnej epoki. Pora na paliwo przyszłości
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Cudów nie ma. Energetyka węglowa będzie wygaszana. W okresie przejściowym paliwem będzie mniej emisyjny gaz, a później, w latach życia naszych wnuków, w Europie będzie "zielona energetyka" - uważa prof. dr hab. inż. Janusz Lewandowski, profesor zwyczajny na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej, prezes Instytutu Badań Stosowanych Politechniki Warszawskiej.

  • Zdaniem prof. Janusza Lewandowskiego, inwestycje w polskiej energetyce napędza m.in. strach w przemyśle, że mogą się pojawić olbrzymie straty produkcji w przypadku braku energii elektrycznej, a także decyzja polityczna o odejściu od węgla. 
  • Uwzględniając ceny węgla, gazu i uprawnień do emisji, to wariant gazowy zaczyna być coraz tańszy. I dlatego nigdy wcześniej nie było w Polsce przygotowywanych tylu projektów bloków opalanych gazem!
  • Widać też zamieszanie i wstrzymanie inwestycji w energetyce odnawialnej, ale... przy autostradach coraz częściej dostrzegamy, co w Niemczech jest normalne, kolektory słoneczne. Dlatego sądzę, że o ile w energetyce wiatrowej mamy zastój, to za moment ogniwa fotowoltaiczne zaczną być masowo instalowane, choć oczywiście zależy to od systemów wsparcia - dodaje profesor. 

    Czy inwestycje w energetyce można w jakiś sposób pogrupować?

- Należałoby przyjąć jakieś kryteria, bo tych grup jest dużo. Nowością są dwa elementy. Pierwszy to strach w przemyśle, że mogą się pojawić olbrzymie straty produkcji w przypadku braku energii elektrycznej, w wyniku utraty zasilania z systemu elektroenergetycznego. Widać, w różnej skali, inwestycje energetyczne prowadzone przez zakłady przemysłowe. W gospodarce planowej było to pewnym standardem, gdyż każdy duży zakład miał własną elektrociepłownię, która później była "niechcianym dzieckiem" i wiele z nich zostało zlikwidowanych lub przekształconych w komunalne.

Obecnie, zarówno wielkie przedsiębiorstwa, czego przykładem są dwie wielkie inwestycje parowo-gazowe PKN Orlen we Włocławku i w Płocku, jak i wiele małych rozpoczyna bądź analizuje zasadność budowy takiej inwestycji na własne potrzeby.

Pamiętajmy też o straszaku w postaci rosnącego kosztu energii elektrycznej, o czym się mówi. A producent energii na własne potrzeby ma inny rachunek kosztów w ekonomicznych analizach efektywności inwestycji. On wartość wytworzonej energii elektrycznej, inaczej niż zawodowy wytwórca, liczy nie po cenie sprzedaży, ale po kosztach unikniętych zakupów.

Drugi obszar związanym jest z decyzją polityczną, choć - moim zdaniem - za późno podjętą. Otóż minister energii publicznie poinformował, że ostatni, systemowy blok energetyczny zasilany węglem kamiennym zostanie wybudowany w Ostrołęce. Nie jestem pewien, że on powstanie, ale ta decyzja oznacza koniec pewnej epoki.

Czytaj także: Rusza budowa bloku 1000 MW w Elektrowni Ostrołęka C

Jednocześnie, widoczne jest oczekiwanie na rozpoczęcie funkcjonowania rynku mocy. Powstaje wiele bloków gazowych, a m.in. w Dolnej Odrze, Koninie, Adamowie i Łagiszy mówi się o ich budowie. Bo przy drożejących uprawnieniach do emisji CO2, jesteśmy bliscy odwrócenia się relacji kosztowych: skutkiem opalania bloków energetycznych gazem jest znacznie niższa, niż w efekcie spalania węgla, emisja gazów cieplarnianych, a więc potrzeba mniej uprawnień.

Uwzględniając ceny węgla, gazu i uprawnień do emisji, to wariant gazowy zaczyna być coraz tańszy. I dlatego nigdy wcześniej nie było w Polsce przygotowywanych tylu projektów bloków opalanych gazem!

Widać też zamieszanie i wstrzymanie inwestycji w energetyce odnawialnej, ale... przy autostradach coraz częściej dostrzegamy, co w Niemczech jest normalne, kolektory słoneczne. Dlatego sądzę, że o ile w energetyce wiatrowej mamy zastój, to za moment ogniwa fotowoltaiczne zaczną być masowo instalowane, choć oczywiście zależy to od systemów wsparcia.

Wracając do obaw zakładów przemysłowych, to czego one dotyczą: że padnie system elektroenergetyczny?

- To, jak powiedziałem, strach przed utratą zasilania, ale również przed rosnącymi cenami energii. Jednak jeśli nie będzie jakiegoś kataklizmu pogodowego, to przez najbliższe kilka lat sieci wytrzymają. Z drugiej strony, trudno ten horyzont czasowy dokładnie określić, bo mamy dwa elementy: nadmierne upolitycznienie producentów energii i problem bloków o mocy 200 MW: czy będą modernizowane czy znikną?

Bo jeśli popatrzmy na moce zainstalowane w dużych elektrowniach, to powstają nowe, duże bloki, a małe są zamykane i bilans wychodzi na zero. Nie oczekiwałbym skrajnych rozwiązań.

A czy opłaca się je modernizować?

- Tak. Niestety, o tym za mało się dyskutuje, a widać wyraźnie, że rola systemowych, wielkoblokowych elektrowni maleje. Blok o mocy 1000 MW o parametrach nadkrytycznych jest bardzo dobry gdy pracuje w podstawie, z pełnym obciążeniem, bo osiąga sprawność 45%. Ale gdy elektrownia zejdzie z obciążeniem do okolic minimum technicznego, mniej więcej do połowy, to sprawność spada do poziomu "360". Dlatego "200" są atrakcyjnymi narzędziami do regulacji mocy w systemie, dla którego krytyczne są dni świąt Bożego Narodzenia i Wielkiejnocy, w trakcie których występuje... minimalne zapotrzebowanie. Na przykład w trakcie tych ostatnich były godziny, w których dla jednostek wytwórczych centralnie sterownych pozostawało 5 tys. MW.

I Kozienice, dwa Opola, Bełchatów, Jaworzno i Ostrołęka się w nich "nie mieszczą"! To oczywiście trwa kilka-kilkanaście godzin, ale mamy wówczas problem z nadmiarem mocy w systemie. I dlatego zmodernizowane "200" są niezbędne.

Mówi Pan, że wiele firm buduje elektrociepłownie. Jakie jest pana zdanie odnośnie do kogeneracji?

- Relacje kosztowe wciąż są takie, że inwestor z własnych środków elektrociepłowni nie wybuduje, bo mu się to finansowo nie spina. Potrzebne są systemy wsparcia, których od wielu lat nie ma. Nie uruchomiono programów, które by spowodowały w setkach systemów ciepłowniczych przejście z kotłów WR na kogenerację. Dlatego w instalacjach wytwarzających ciepło dla celów komunalnych od wielu lat mamy regres. A obawiam się, że na tę wymianę może być już za późno.

Ale czy to ograniczenie kogeneracji nie wynika z lokalizacji dużych elektrowni, np. Kozienic, z dala od skupisk domów?

- To, że Kozienice mają własną elektrociepłownię i ciepło od nich rurami nie dociera do Swierż Górnych wynika z nie dogadania się miasta z inwestorem. Podobnie jest w Opolu.

I nie tylko. Ale już np. Gryfice są ogrzewane przez Dolną Odrę. Ostrołęka zlikwidowała elektrociepłownię i jest ogrzewana przez elektrownię. Czyli można.

Dlaczego budowa nowej jednostki kogeneracyjnej się nie spina?

- Przy obecnych cenach energii elektrycznej, w których wyraźnie widoczny jest wzrost opłat dystrybucyjnych i ciepła oraz kosztach wybudowania takiej instalacji, to zapewniająca uzyskanie odpowiedniego przychodu cena sprzedaży nie zostałaby zaakceptowana przez potencjalnych odbiorców. Pamiętajmy, że w Polsce jest ona relatywnie niska. A taka elektrociepłownia pracowałaby w roku 4-4,5 tys. godzin, więc inwestor miałby problem ze zwrotem poniesionych nakładów. Dlatego niezbędne jest wsparcie.

Wróćmy do OZE.

- Wyraźnie widać, że inwestycje, zwłaszcza w farmy wiatrowe, przyhamowały. Zmieniły się systemy wsparcia, choć - moim zdaniem - z punktu widzenia gospodarki system aukcyjny dla energetyki słonecznej i wiatrowej jest bardzo dobry.

A energetyka wodna? W przyjętych w 2016 r. przez Radę Ministrów "Założeniach do planów rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce na lata 2016-2020 z perspektywą do roku 2030" jest 8 elektrowni wodnych, które mogłyby zostać wybudowane wraz z Kaskadą Dolnej Wisły i produkowałyby 4153 GWh rocznie (3-4% krajowej produkcji energii).

- W Polsce nie ma rzek nadających się do wybudowania na nich dużych elektrowni wodnych. Generalnie jest mało wody, a rzeki mają relatywnie małe spadki. Może da się wybudować kilkaset MW w elektrowniach przepływowych, ale pamiętajmy o olbrzymich kosztach. Nie tylko finansowych, bo i społecznych - trzeba wywłaszczyć tysiące ludzi zamieszkujących teren przyszłej inwestycji - zbiornika.

Jak w takim razie ocenia Pan wpływ na krajowy system elektroenergetyczny działalność tzw. prosumentów, których przybywa, bo wiele nowych domków ma na dachach ogniwa fotowoltaiczne?

- Jestem w stanie sobie wyobrazić, że - w perspektywie wielu lat - zapotrzebowanie na energię elektryczną i ciepło w rozproszonych budynkach jednorodzinnych będzie pokrywać "autoprodukcja"! Choć jeszcze niedawno publicznie wypowiadałem, za co podpadłem wielu osobom, dość demagogiczne stwierdzenia, że się z tym totalnie nie zgadzam. Bo, jak piszą autorzy wielu książek, cywilizacja człowieka została zbudowana dzięki wprowadzonemu podziałowi pracy, który sprawił, że wiele produktów tworzonych jest taniej i lepiej.

A teraz mówi się: sam sobie wyprodukuję prąd. Wydawałoby się, że jest to bez sensu, ale przecież można sobie wyobrazić, że dom jednorodzinny będzie standardowo wyposażony w instalacje podnoszące i utrzymujące komfort termiczny mieszkańców oraz zasilające sprzęt, z którego korzystają.

Duże instalacje ogniw fotowoltaicznych budowane są też na ziemi, wśród bloków lub na ich dachach. Jednak, póki co, w przypadku bloku taniej jest kupić prąd i ciepło, niż produkować samemu. Z drugiej strony, w droższych hotelach, spa itd. montowane są instalacje zintegrowanych kolektorów słonecznych i ogniw fotowoltaicznych. Produkowanych też w Polsce, co z pewnością wpłynie na zwiększenie popytu.

Ponieważ prosumentów przybywa, więc niezbędna jest budowa jednostek regulacyjnych. Przykładem Niemcy, gdzie podczas zaćmienia słońca zapotrzebowanie w ciągu 15 min. wzrosło o 4 tys. MW! Odbiorcy nawet tego nie zauważyli, bo w gotowości były jednostki konwencjonalne, które wyrównały chwilowy niedobór energii.

Pomóc w tym mogą coraz bardziej dokładne prognozy pogody, bo wcześniej wiadomo, kiedy po kilku-kilkunastu upalnych, a więc nasłonecznionych dniach, przyjdzie zachmurzenie.

Została jeszcze energetyka jądrowa. Od lat działa budująca ją spółka i...

- Decyzja o budowie elektrowni jądrowej lub rezygnacji z niej jest decyzją polityczną. Natomiast mam wątpliwości czy jest potrzebna naszej gospodarce. Taka elektrownia to kilka tysięcy MW, które, wobec rozwoju energetyki rozproszonej, nie zmieszczą się w naszym systemie elektroenergetycznym.

A nie może służyć do regulacji mocy.

Ale nie emituje tyle zanieczyszczeń, co konwencjonalne elektrownie, a Unia straszy wzrostem kosztów uprawnień do emisji.

- Unia jest konsekwentna. Komisji Europejskiej nie udawało się dotychczas doprowadzić do wysokiej ceny za uprawnienia do emisji CO2, ale w ciągu ostatniego roku wzrosły już 3-krotnie. Czy stanieją? W dłuższym horyzoncie czasowym już nie i sadzę, że do 2020 r. ceny mogą dojść do 25-30 euro/t, co mocno uderzy w naszą energetykę.

Wracając do elektrowni jądrowej, to Ministerstwo Energii zapewnia, że do końca roku decyzja zostanie podjęta.

W takim razie jak Pan widzi przyszłość energetyki węglowej?

- Wspomniane małe elektrownie będą opalane gazem, bo uprawnienia do emisji drożeją i będą drożeć, więc inwestycja węglowa będzie nieopłacalna. Ale też gazowych wiele nie powstanie z braku dostępności do tego paliwa z powodu niedorozwoju sieci dystrybucyjnej gazu. Mówię o nowych, małych, bo na gaz przechodzą elektrownie Dolna Odra i Łaziska.

Oczywiście dziś jeszcze nie ma listy elektrowni przeznaczonych do likwidacji, ale jeśli Ostrołęka zostanie oddana do eksploatacji w 2022 r. lub w 2023 r., to dodajmy 30 lat i mamy drugą połowę XXI w. Sądzę, że do tego czasu problemy z magazynowaniem energii zostaną korzystnie rozwiązane.

Niemniej nie będzie gwałtownego wygaszania, bo to się nie uda. Niewykluczone, że w danym miejscu powstanie coś nowego, bo jest tam odpowiednia kadra, akceptacja społeczna, niezbędna infrastruktura przesyłowa.

Przykładem Elektrownia Adamów, w której zatrzymano opalany węglem blok 500 MW, ale trwają prace nad projektem budowy elektrowni gazowej. Projekt gazowy przygotowywany jest dla Konina, bo w okolicach Konina i Pątnowa zaczyna brakować dostępnego węgla, a ekolodzy obawiają się, że uruchomienie nowych odkrywek na tyle zdestabilizuje sytuacje wodną, że zagrożone może być nawet Jezioro Gopło.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (17)

Do artykułu: Koniec pewnej epoki. Pora na paliwo przyszłości

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!